Tym wpisem chciałabym rozpocząć cykl artykułów dotyczących wpływu postępowania upadłościowego na sprawy majątkowe małżeńskie. Postaram się przybliżyć Czytelnikom także możliwe od 1 stycznia 2016 roku formy restrukturyzacji przedsiębiorstw na podstawie nowego prawa restrukturyzacyjnego. Rozwiązania te zastosowane odpowiednio wcześnie mogą pomóc wyciągnąć firmę z kryzysu, a tym samym pozwolą uchronić majątek wspólny przed przekazaniem go wierzycielom. Na początek kilka uwag na temat wpływu upadłości na majątek wspólny małżonków.
Prawo upadłościowe i naprawcze daje możliwość ogłoszenia upadłości zarówno wobec przedsiębiorcy jak i konsumenta. Oba postępowania różnią się od siebie, jednakże w zakresie małżeńskich spraw majątkowych wywołują ten sam skutek. Jeśli małżonkowi pozostawali we wspólności majątkowej, to z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi rozdzielność majątkowa.
Majątek wspólny wchodzi wówczas do tzw. masy upadłości, czyli staje się majątkiem, z którego będą zaspokajani wierzyciele upadłego. Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu komisarzowi. Domniemywa się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.
Wytłumaczę to na przykładzie:
W trakcie trwania małżeństwa małżonkowie nabyli mieszkanie, co stanowi ich jedyny majątek wspólny. Jeden z małżonków dodatkowo zaciągnął kilka drobnych kredytów na rozkręcenie własnej działalności gospodarczej. Niestety, biznes się nie udał, a długi pozostały. Sąd ogłosił upadłość niewypłacalnego małżonka. W tej sytuacji małżonek upadłego uprawniony jest (tak samo jak inni jego wierzyciele) do zgłoszenia sędziemu komisarzowi wierzytelności obejmującej udział w majątku wspólnym (w tym przypadku to wartość 1/2 mieszkania).
Z ceny uzyskanej ze sprzedaży mieszkania będą spłacani wszyscy wierzyciele, w tym małżonek uprawniony do rozliczenia przysługującego mu udziału w majątku wspólnym. Nie oznacza to jednak, że otrzyma on zwrot równowartości połowy mieszkania. W dużym uproszczeniu można przyjąć, że dostanie on kwotę obliczoną proporcjonalnie do pozostałych zgłoszonych wierzytelności (przy uwzględnieniu oczywiści kategorii zaspokajania wierzycieli).
Warto również pamiętać, że do masy upadłości nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Czyli do masy upadłości wejdą te przedmioty, które zostały nabyte nie dalej niż dwa lata przed złożeniem do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości. Do masy upadłości nie wchodzi majątek osobisty małżonka upadłego.
Poczytaj o małżonku jako wspólniku w spółce z o.o. >>
W świetle art. 125 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Analogicznie wygląda kwestia powstania rozdzielności majątkowej wskutek orzeczenia rozwodu lub separacji.
Niektórzy przeczuwając, że niebawem konieczne będzie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości (lub też co gorsze – że zrobi to ich wierzyciel), ustanawiają rozdzielność majątkową na mocy umowy zawartej przed notariuszem a następnie dokonują podziału majątku wspólnego w ten sposób, że przenoszą go na małżonka niezagrożonego niewypłacalnością. W ten sposób liczą na to, że uda im się uchronić majątek wspólny przed wierzycielami.
Czynności te zazwyczaj są dokonywane zbyt późno i z tej przyczyny w świetle prawa są bezskuteczne. Ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przed złożeniem wniosku o ustanowienie rozdzielności majątkowej nie ma jakiegokolwiek sensu.
Warto również dodać, że po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.
