Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015, P45/12
W dniu 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone pytania prawne Sądu Rejonowego w Koninie dotyczące zgodności przepisów art. 96, art. 97, art. 98 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe (PB) z art. 2, art. 9, art. 32, art. 45, art. 91, art. 175, art. 177 Konstytucji i art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, umożliwiających bankom wystawianie BTE.
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 PB z art. 32 ust.
1 Konstytucji RP. Wymienione powyżej przepisy tracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r. W pozostałym zakresie TK umorzył postępowanie.
Art. 96 ust. 1 PB stanowi, że banki mogą wystawiać BTE na podstawie swoich ksiąg lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych. Treść i formę BTE określa art. 96 ust. 2 PB. Na podstawie art. 97 ust. 1 ww. ustawy BTE może być podstawą prowadzenia egzekucji cywilnej po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Sąd bada jednak BTE tylko pod względem formalnym, nie ma natomiast prawa wnikać w kwestie merytoryczne. W razie stwierdzenia formalnej poprawności BTE, sąd nadaje mu klauzulę wykonalności w ciągu trzech dni od złożenia przez bank stosownego wniosku.
W ocenie Sądu Rejonowego kwestionowana regulacja uprawnia banki do kierowania swoich wierzytelności do postępowania egzekucyjnego z pominięciem fazy sądowego postępowania rozpoznawczego. To rozwiązanie, powoduje brak równowagi między stronami stosunku prawnego poprzez silniejszą pozycję banku, co jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości. Ponadto, procedura nadania bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, zdaniem Sądu Rejonowego, nie spełnia norm konwencji. Osoby podpisujące bankowy tytuł egzekucyjny nie wypełniają funkcji sądowniczej, a zakres rozpoznawania sprawy w postępowaniu klauzulowym nie obejmuje merytorycznej kontroli wystawionego bankowego tytułu egzekucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że prawo do wystawiania BTE jest przywilejem banków, naruszającym zasadę równego traktowania (art. 32 ust. 1 konstytucji) w trzech aspektach. A mianowicie w relacji między bankiem a jego klientem, w relacjach między bankami jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że bank i jego klient są stronami prywatnoprawnego stosunku zobowiązaniowego. Bankowy tytuł wykonawczy stawia bank na pozycji sędziego we własnej sprawie, podczas gdy bank i klient powinni być równymi stronami stosunku prawnego. Powinny mieć więc równe, co do zasady, możliwości obrony swych praw i interesów wynikających z zawartej umowy.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, BTE ma istotne znaczenie również dla uprzywilejowania banków jako wierzycieli w relacji z innymi podmiotami będącymi wierzycielami. Te inne podmioty, w konkurencji z bankami do majątku tej samej osoby jako dłużnika, nie mają praktycznie żadnych szans na zaspokojenie swoich roszczeń.
TK zwrócił uwagę, że banki, poza BTE, dysponują szerokim zestawem środków zabezpieczenia kredytów w szczególności wekslem, który może stać się podstawą wydania nakazu zapłaty w trybie art. 491 i art. 492 k.p.c.
Zdanie odrębne wygłosił prezes Trybunału prof. Andrzej Rzepliński. Jego zdaniem banki i ich klienci nie są podmiotami podobnymi, więc nie można wobec nich stosować wzorca z art.32 Konstytucji.
