Zwlekanie z podziałem majątku może okazać się bardzo niekorzystne.
O negatywnych konsekwencjach zwlekania z podziałem majątku wspólnego przekonał się małżonek, który w wyniku dokonania podziału majątku po blisko 10 latach od ustania małżeństwa musiał podzielić się ze swoją byłą żoną połową wartości przysługujących mu udziałów w spółce z o.o. Istotnym przy tym było to, że wartość udziałów wielokrotnie wzrosła po rozwodzie, gdy rozwojem spółki z o.o. zajmował się tylko były małżonek.
W postanowieniu z dnia 31 stycznia 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II CSK 349/12 Sąd Najwyższy stwierdził, że w przypadku gdy obojgu byłym małżonkom przysługuje udział w spółce z o.o., jego wartość powinna być określona według stanu rzeczywistego na dzień dokonania podziału, nie zaś na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Dywidendy wypłacone małżonkowi po ustaniu wspólności majątkowej nie wchodzą w skład majątku wspólnego lecz stanowią przedmiot odrębnego rozliczenia, dokonywanego kompleksowo w ramach postępowania działowego na podstawie art. 657 § 3 KPC w zw. z art. 686 KPC.
Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym.
Wnioskodawczyni domagała się podziału majątku wspólnego, w skład którego wchodziło m.in. 38 udziałów uczestnika postępowania w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Uczestnik postępowania zawarł umowę spółki z o.o. w trakcie trwania wspólności majątkowej małżonków. Pokrycie udziałów nastąpiło ze środków pochodzących z majątku wspólnego małżonków. W dniu 14 września 1999 r. uczestnik dokonał zbycia dwóch udziałów na rzecz osoby trzeciej. Wspólność majątkowa małżonków ustała 19 maja 2000 r.
Sąd Rejonowy przyjął, że udziały te weszły do majątku wspólnego. Sąd określił wartość spółki na chwilę ustania wspólności majątkowej, a także na dzień orzekania i tę ostatnią kwotę uczynił przedmiotem podziału. Sąd Okręgowy w znacznej mierze przychylił się do rozstrzygnięcia Sądu I instancji i dodatkowo powołał się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 13 marca 2008 r. ( III CZP 9/08, OSNC 2009/4/54), iż wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na nabycie należącego do jednego z nich udziału w spółce z o.o. ustala się według ceny rynkowej tego udziału, a przy obliczaniu wartości udziałów w spółce należy mieć na względzie stan spółki z chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a ceny z daty orzekania, co stanowi rozwinięcie zasady obowiązującej w postępowaniu działowym. Sądy nie podzieliły argumentacji wnioskodawczyni, która domagała się odniesienia ceny rynkowej do aktualnego stanu spółki, a także rozliczenia dywidend i innych wypłat dokonywanych przez spółkę z o.o. do chwili orzekania. Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę, odmówił rozważenia zawartego w apelacji żądania orzeczenia o bezskuteczności zbycia udziałów, powołując się na to, że ich nabywca nie jest uczestnikiem postępowania o podział majątku wspólnego.
Sąd Najwyższy rozpoznający niniejszą sprawę zwrócił uwagę, że skoro uczestnik postępowania zbył udziały po ustaniu wspólności ustawowej między stronami, to Sąd rozpoznający sprawę winien był przeanalizować kwestię bezskuteczności zbycia względem niej i odnieść się do tego w postanowieniu. Bez znaczenia przy tym pozostawała okoliczność, iż w postępowaniu działowym nie brała udziału osoba trzecia będąca nabywca udziałów w spółce z o.o. Konsekwencją ustalenia bezskuteczności rozporządzenia udziałami w sp. z o.o. wchodzącymi w skład majątku wspólnego byłoby dokonanie podziału majątku tak, jakby zbycie nigdy nie miało miejsca. Wówczas wnioskodawczyni byłaby uprawniona do skierowania roszczeń przeciwko nabywcy udziałów w spółce z o.o.
Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę, że wbrew stanowisku Sądów obu instancji, sprawie Sądy obu instancji, wartość udziałów w spółce kapitałowej powinna być ustalana na dzień dokonania podziału, nie zaś na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Sąd Najwyższy trafnie zwrócił uwagę, że w niniejszej sprawie nie miała zastosowania uchwała z dnia 13 marca 2008 r. Uchwała ta bowiem dotyczy rozliczenia nakładu z majątku wspólnego na udziały, które weszły do majątku odrębnego małżonka- wspólnika, co jednak nie miało miejsca w niniejszej sprawie. W przypadku gdy obojgu byłym małżonkom przysługuje udział w spółce z o.o. jego wartość powinna być określona według stanu rzeczywistego z dnia dokonania podziału.
Odnosząc się natomiast do możliwości zaliczenia dywidend wypłaconych po ustaniu wspólności majątkowej, Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż stanowią one pożytki cywilne płynące z udziałów w spółce i nie wchodzą w skład majątku wspólnego. Dywidendy te powinny jednak być rozliczone w ramach postępowania działowego na podstawie art. 657 § 3 KPC w zw. z art. 686 KPC.
