Przepisy o postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej od 1 stycznia 2016 roku znajdą zastosowanie wobec szerszej grupy adresatów. Regulacja art. 4912 ust. 3 PrUp została poszerzona o odwołanie do art. 8 i art. 9. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 8, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. W takiej sytuacji postępowanie toczyć będzie się na warunkach postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Podobnie przepisy o upadłości konsumenckiej znajdą zastosowanie także w sytuacji, gdy dłużnik faktycznie prowadził działalność gospodarczą, mimo braku wpisu we właściwym rejestrze. Po raz kolejny znajdzie zastosowanie zastrzeżenie, że przepisy te można stosować, jeżeli od dnia zaprzestania działalności nie upłynął rok. Wynika z tego, że kategoria podmiotów legitymowanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wobec osoby fizycznej została poszerzona o wierzyciela, który związany jest terminem jednego roku od dnia zaprzestania działalności przez dłużnika.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej od 1 stycznia 2016 roku składany będzie na formularzu. Proces legislacyjny dotyczący wydania Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzorów formularzy wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej sfinalizowano 17 grudnia 2015 wydaniem aktu wykonawczego. Rozporządzenie ogłoszono w Dzienniku Ustaw z dnia 29 grudnia 2015 roku, przy czym powołuje ono dwa wzory formularzy. Załącznik nr 1 do niniejszego rozporządzenia stanowi wzór formularza wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Natomiast w załączniku nr 2 określono wzór formularza wniosku wierzyciela. W przypadku wniosku składanego przez wierzyciela zakres wymaganych informacji jest znacznie mniejszy, co uwzględniono w konstrukcji formularza.
Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości składa wierzyciel, nie musi on zawierać wskazania, gdzie znajduje się majątek dłużnika. Wierzyciel nie musi także przedstawiać wykazu majątku z szacowaną jego wartością, spisu wierzycieli dłużnika, spisu wierzytelności spornych, listy zabezpieczeń na majątku dłużnika. Jest to wyraz racjonalności ustawodawcy, który to zdaje sobie sprawę, że pewne dane są dla wierzyciela niedostępne. Z oczywistych względów, wierzyciel nie może także załączyć oświadczenia dłużnika, że nie występują negatywne przesłanki z art. 4914. ust. 2 i 3 PrUp. Natomiast przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie upadłości sądowi pozostawiono fakultatywną możliwość zobowiązania dłużnika do przedstawienia w dwutygodniowym terminie wskazanych wyżej informacji.
Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 49113 PrUp w przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Wynika z tego, że jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, mimo konieczności zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży nie można wydzielić upadłemu kwoty odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Przez co również sędzia – komisarz nie może przyznać upadłemu także zaliczki na poczet kwoty, o której mowa powyżej.
W przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela także przepisów art. 49114- 49121 PrUp nie stosuje się, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa albo zachodzą okoliczności wskazane w art. 4914 ust. 2-4 PrUp.
Zmiany dotknęły także art. 4915 PrUp. Zgodnie z tym sąd wydając postanowienie o ogłoszeniu upadłości, nie będzie już wskazywał, że postępowanie obejmuje likwidację majątku upadłego. Nieznaczne zmiany będą dotyczyć także terminu do zgłaszania wierzytelności. Sąd wzywać będzie wierzycieli upadłego do zgłaszania wierzytelności nie w terminie miesiąca od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze. Trzydziestodniowy termin będzie wiązać także osoby, którym przysługują prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione w księdze wieczystej. Zmiana brzmienia wyżej wskazanej regulacji, powoduje potrzebę odwołania się w tym miejscu do Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Zgodnie art. 55 ust. 1a Ustawy o KRS do rejestru dłużników niewypłacalnych wpisuje się z urzędu osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, jeżeli ogłoszono ich upadłość. W art. 59 Ustawy o KRS dodano ust. 2a (który wszedł w życie 31 grudnia 2014), który nadaje sądowi rejestrowemu kompetencję do wykreślenia z urzędu wpisu dotyczącego osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, której upadłość ogłoszono, jeżeli zobowiązania tej osoby zostały umorzone prawomocnym orzeczeniem sądu.
Sąd nie będzie mógł umorzyć postępowania na wniosek upadłego, jeśli postępowanie o ogłoszenie upadłości zostało wszczęte przez wierzyciela. W takim przypadku również nie będzie można umorzyć postępowania, gdy upadły nie wskaże lub nie wyda syndykowi całego majątku, niezbędnych dokumentów lub w inny sposób będzie nie wykonywał na nim ciążących obowiązków. Gdy wierzyciel złoży wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd nie będzie mógł umorzyć postępowania także w przypadku, gdy podstawa do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości ujawni się po ogłoszeniu upadłości.
Zgodnie z art. 49122 ust. 1.PrUp, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu zostaną osiągnięte cele postępowania, sędzia-komisarz, na wniosek upadłego, postanowieniem zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu zawarcia układu. Istotnym novum jest to, że w przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela, wyżej wskazany wniosek może złożyć również każdy z wierzycieli, przy czym wówczas układ może zostać przyjęty bez zgody upadłego
Reasumując, wskazane w niniejszym opracowaniu zmiany, mają na celu uprzywilejowanie wierzycieli w sytuacji, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej składa właśnie wierzyciel. Istotnym ułatwieniem dla składającego wniosek dłużnika czy wierzyciela będzie składanie wniosku na formularzu. Zgodnie z udostępnionym uzasadnieniem do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzorów formularzy wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej z dnia 21 października 2015 roku, wzory wniosków zawarte w rozporządzeniu mają na celu ułatwienie konsumentom oraz wierzycielom osób, które zakończyły prowadzenie działalności gospodarczej, złożenie pozbawionego braków formalnych wniosku o ogłoszenie upadłości.040
